Време е НАТО да одговори со сила

По нападите во источен Париз, зборот “војна” тешко може да биде избегнат.

Претседателот на Франција Франсоа Оланд го утврди нападот како “акт на војна, воден од војска од терористи”.

“Исламска држава” ја поздрави “благословената” операција на своите воини и ја обелодени како идни напади. Папата Фрањо ка опиша моменталната ситуација како “парче” од “свиок-по- свиок Трета светска војна”.

Времето во Париз е како расположението таму – мрачно и сиво. Додека француската влада се подготвува за евентуален воен одговор добро е и воените сојузници – вклучувајќи ги и САД – да го сторат истото.

Париз е во право да очекува од НАТО да игра значајна улога во организирањето на значаен воен одговор на нападите.

Алијансата од 28 земји-членки, на крајот на краиштата, се базира на еден клучен предуслов содржан во член 5 од основачкиот договор: “Страните се согласуваат дека секој вооружен напад врз една или повеќе од нив – во Европа или во Северна Америка, ќе се смета како напад против сите нив, и затоа тие се согласуваат дека ако се појави таков оружен напад, секоја една од нив, при спроведување на правото на индивидуална или колективна самоодбрана признаено во член 51 од Повелбата на Обединетите нации, ќе и помогне на земјата или земјите кои се нападнати. “

Единствената земја која некогаш е активен член 5, е САД по нападите од 11 септември во 2001 година.

Дали Франција ќе стане втората? За да го стори тоа, таа треба да побара консултации по член 4, што значи средба на претставниците на 28-те земји кои се во постојаната делегација на НАТО во Брисел за да разговараат за ситуацијата и да се одлучи единствен курс на дејствување.

Тоа се случило за последен пат во 2014 година, кога Турција побара активирање на член 4 поради нападите на “Исламска држава” таму.

Се чини веројатно една средба во член 4 да заклучи дека нападите во Париз, имајќи ги во предвид обемот и опсегот, треба да се сметаат како напад во смисла на член 5. Тоа би било целосно соодветно.

Терористичките напади – ако прифатиме дека “Исламската држава” е всушност одговорна за нив – се кулминација на хуманитарната катастрофа во Сирија, која го дестабилизира Блискиот Исток и го провоцира протокот на милиони бегалци во срцето на Европа.

НАТО веќе не може да се преправа дека конфликтот не влијае врз неговите најосновни интереси.

Главната цел на една мисија на НАТО треба да биде победа над “Исламска држава” во Сирија и уништување на инфраструктурата, која ја поддржува. Таквата мисија би имала и дополнителна корист – да докаже дека НАТО е подготвено да дејствува решително кога е под закана.

Ако ги оставиме настрана сите внатрешни несогласувања, кои понекогаш го успоруваат НАТО, не треба да заборавиме дека Алијансата е импозантна воена сила. НАТО има огромен воен ресурс, вклучувајќи и над 3 милиони војници (и повеќе во резерва), над 25 000 воени авиони, 800 големи воени бродови и 50 разузнавачки авиони AWACS. Во исто време, 28-те земји членки на Алијансата претставуваат над 50 проценти од светскиот бруто домашен производ (БДП).

Основната мисија на НАТО против “Исламска држава” мора да помине низ неколку помали, практични чекори.

На прво место, според договорот на НАТО, инцидентот во Париз треба да биде доставен до Советот за безбедност на ОН. Од гледна точка на меѓународното право, би било добро Советот за безбедност да го одобри воениот одговор, иако НАТО може да пристапи кон воени дејствија независно од ОН.

Второ, Алијансата треба да назначи заедничка команда на операцијата што ќе ги планира и ќе раководи со воените дејствија. Бидејќи Здружената команда на силите на Алијансата во Брунсум во Холандија е целосно посветена на Авганистан, задачата најверојатно ќе падне врз друга главна команда: на пр. заедничката команда на силите на Алијансата во Неапол, Италија. Ова е командата која ја одржуваше операцијата во Либија и што има значително оперативно искуство, како и длабоки врски со коалициони партнери од регионот – Обединетите Арапски Емирати, Јордан, Катар и други.

Воените стратези на НАТО треба да се стремат да ги вклучат не само официјалните членови на Алијансата, туку и многуте коалициски партнери, вклучувајќи ги Шведска, Финска и други регионални учесници.

Третата клучна иницијатива треба биде да се подготват специјалните сили на НАТО за централна улога во воените операции.

НАТО има штаб за специјални операции во Кастел, Белгија, кој треба да ја преземе водечката улога во организирањето на размената на разузнавачки информации меѓу земјите-членки.

Заедничките специјални сили на Алијансата исто така да бидат распоредени по места во Сирија, каде ќе обучуваат и мотивираат борци против “Исламска држава”, да собираат од прва рака разузнавачки информации, да одржуваат изненадувачки напади, да служат како набљудувачи за НАТО и воздухопловните погоди на коалицијата.

Четврто и најважно долгорочно, НАТО треба да организира тренинг мисија за работа истовремено со курдските борци во северен Ирак и ирачките сили за безбедност во Багдад.

Јордан – кој има силни копнени сили – исто така треба да биде поканет за учество на високо ниво. Овие напори би можеле да бидат структурирани според моделот на тренинг мисијата НАТО-Ирак во сила 2004-2011 година.

Петто, предводените во моментов од САД бомбардирања во Сирија и Ирак треба да минат под раководство на НАТО.

Потоа НАТО може да ги зголеми средствата што се користат во оваа мисија, како дополнителни авиони, војници, артилериски гранати и авиони AWACS чиј моќен радар има 360 степени покриеност на воздушниот простор во битка. НАТО успеа да ја организира многу ефикасно командата и контролата над воздушниот простор во Авганистан, и тоа може да се направи и во сегашниот конфликт.

Конечно, НАТО треба да побара изградба на “отворена коалиција”, која ќе ги вклучува не само силите на традиционални сојузници, туку и оние на традиционалниот противник на НАТО – Русија.

Руската влада тврди дека сака да се заштити од “Исламската држава” и имајќи ги во предвид 200-та мртви граѓани од граѓанскиот авион кој се урна најверојатно по интервенцијата на идентификацијата, таа ќе мора да ги мотивира на учество во оваа борба.

Русија треба да биде поканета да учествува заедно со НАТО и другите членови на коалицијата против “Исламска држава”.

Ако Французите побараат силно учество на НАТО во една широка и цврста кампања против “Исламска држава”, Американците ќе треба да понудат поддршка. Тие ќе мора да го следат примерот на Французите по 11 септември, а и ако се вратиме назад во историјата – за време на Американската војна за независност.

“Исламската држава” е апокалиптична организација, а нејзиното искоренување е задоцнето. Таа обезглавува и злоупотребува граѓани од целиот свет; убива цивили во спектакуларни масакри, заробува млади жени и девојки и ги продава; таа, по се изгледа, си дозволува да соборува граѓански авиони.

Сега “Исламска држава” уби граѓани на Западниот свет во стилот на “театар на смртта”.

Има времиња за долга игра во Блискиот Исток, но има и времиња за безмилосна примена на тврда сила. Тоа е одговорноста на НАТО – да го препознае моментот.

* Џејмс Ставридис е пензиониран адмирал од морнарицата на САД и командант на војските на НАТО, декан на Tufts Fletcher School во САД.