„И покрај сите материјални сведоштва, некои и по осум децении го негираат холокаустот. Ним и денеска од антифашистичка Битола ќе им порачаме – никогаш да не се повтори“, истакна министерката за култура Бисера Костадиновска-Стојчевска на денешната комеморација по повод 80-годишниата од депортацијата на битолските Евреи.
Пред аудиториум од градот и државата, како и гости од Израел, Костадиновска-Стојчевска нагласи дека Битола никогаш нема да го заборави тоа злокобно мартовско утро од пред 80 години, кога за последен пат 973 еврејски семејства го пречекорија прагот од своите домови, а потоа со 14 сточни вагони беа депортирани во Треблинка.
„Нивниот најголем грев бил тоа што се Евреи, и толку. За фашистичкиот проект за чиста раса тоа било доволна причина. Денеска ние го чуваме од заборав нивното злосторство, за никогаш да не се повтори. Споменот за најголемото злосторство е најголемиот кошмар на злосторниците и нивните поколенија. Едно е да наведнете глава од почит, а сосема друго е да ја наведнете главата од срам. Иако, и за тоа треба да се има доблест. На 11 март битолчани секогаш ја наведнуваат главата од почит за своите 3351 жители, македонски Евреи, за никогаш да не се повтори. Денеска ќе бидеме дел од Поворката на живите, минувајќи го молкум патот кој го врвеа оние кои не се вратија. Ќе им оддадеме почит на д-р Хаим Абраванел, првиот лекар специјалист, основач на здравствениот дом во Битола, ќе оддадеме почит на Естреја Овадија со партизанско име Мара која загинала на неполни 22 години бранејќи ја својата Македонија од фашистичкиот окупатор, прогласена за народен херој. Естреја била една од стотиците македонски Евреи кои се приклучија на партизанските одреди заедно со мојот дедо. Нека им е вечен споменот. Никогаш да не се заборави. За никогаш и никому да не се повтори. И покрај сите материјални сведоштва, некои и по осум децении го негираат холокаустот. Ним и денеска од антифашистичка Битола ќе им порачаме – никогаш да не се повтори“, истакна Костадиновска-Стојчевска.
На комеморативниот собир во Битола, градоначалникот Тони Коњановски рече дека со тага се сеќаваме на едно мрачно време со многу злосторства и невини жртви.
„Денес се потсетуваме на минатото во кое Евреи живееле на овие простори, негувале своја култура и традиција и оставиле траен печат и белег во нашата историја. И, после 80 години, страшните злосторства и депортација во логорот на смртта во Треблинка на 798 семејства со 3351 битолски Евреи, наши сограѓани – 11 март – претставува болно сеќавање на Битола за луѓето кои на суров начин ги загубија своите животи. Нашата порака во денешнината е никогаш да не дозволиме злото против човештвото да се повтори“, посочи Коњановски.
Претседателот на Еврејската заедница во земјава, Пепо Леви, во битолскиот Офицерски дом потсети дека со депортирањето на 7144 Евреи, Македонија загуби 98 проценти од вкупната еврејска популација, а денес во Битола не живее ниту еден Евреин.
„Поминаа 80 години, а никој не се врати, но сѐ уште има живи сведоци кои го паметат тоа студено мартовско утро од 1943 година, кои се сеќаваат како бугарските фашисти ги собираа од нивните домови, ги фрлаа во сточни вагони за да ги однесат на пат со неповрат. Тогаш, 3276 битолски Евреи беа однесени во Треблинка и никогаш не се вратија. За жал, идеите за уништување на Евреите постојат и денес. Денес во делови на светот, но и во срцето на Европа, да бидеш Евреин повторно станува многу опасно и затоа потсетуваме, опоменуваме, да не се заборави“, посочи Леви.
Учесниците на комеморацијата положија цвеќе на споменикот на депортираните Евреи и бистата на народната хероина Естраја Овадија Мара, а според востановената традиција и годинава се одржа поворка на живите, која почна пред здравствениот дом „Д-р Хаим Абраванел“, а заврши на Железничка станица во Битола.
МИА
